Meer over 'motivatie'

Dikwijls is het eerst de omgeving die zich zorgen maakt, terwijl jij vindt dat ze 'overdrijven'. Dan begin je nadelen te ondervinden van je gebruik of wordt het moeilijker om deze te negeren. Je wilt iets veranderen, maar het voornemen alleen blijkt niet voldoende. Je zet een aantal stappen, maar dan val je weer terug...

De veranderingscirkel

Verandering gebeurt niet zomaar, van het ene moment op het andere. Je kan verandering zien als een cirkel, een proces waarbij je verschillende stadia doorloopt en soms terugvalt naar een vorige fase, om uiteindelijk een nieuw evenwicht te vinden.

Dit werd oorspronkelijk beschreven door Prochaska & Diclemente. Prochaska en Diclemente vonden dat een veranderingsproces bij de meeste mensen in 5 tot 6 stappen verloopt. Waarbij veel mensen, ondanks hun inspanningen om te veranderen, toch soms terugvallen in hun oud gedragspatroon (stap 6). Om dit hele veranderingsproces helder te kunnen voorstellen maken zij gebruik van een cirkel.

• De 'instap'-plaats wordt aangeduid door de oranje pijl. Hier zit je in de 'voorbeschouwingsfase'. Tijdens de 'voorbeschouwingsfase' stelt je jezelf weinig of geen vragen bij je gebruik. Soms maak je vage bedenkingen, naar aanleiding van opmerkingen die je krijgt vanuit je omgeving. Bijvoorbeeld je partner geeft aan "dat het zo niet verder kan". Over het algemeen wegen de voordelen van het gebruiken voor jou echter zwaarder door dan de nadelen.
• Tijdens de 'overpeinzingsfase' begin je jezelf vragen te stellen. Wegen de voordelen echt zwaarder door? Moet er toch iets veranderen? Je begint voor- en nadelen tegen elkaar af te wegen. Buitenstaanders zien echter nog niet veel verandering, want de verandering speelt zich vooral af in je gedachten.
• Dan volgt de 'beslissingsfase'. Het is in deze fase dat je echt wel beslist om iets, hoe klein ook, aan je druggebruik te veranderen. De motivatie is met andere woorden net groot genoeg om, naast je gedachten, nu ook je gedrag te gaan veranderen. Tijdens de 'beslissingsfase' worden er beslissingen genomen en voornemens gemaakt: "ik ga er iets aan doen, het kan zo niet langer".
• Voornemens blijken dikwijls echter niet voldoende. De oude gewoontes kunnen diepgeworteld zijn. Er moet aandacht geschonken worden aan het ontwikkelen van nieuwe gewoontes, want dat gaat meestal niet vanzelf. Dit is de 'actie fase' of de fase van 'actieve verandering'. Tijdens deze fase ga je zichtbare inspanningen leveren om te veranderen: je gaat minder gebruiken, je vermijdt gelegenheden waar je meestal gebruikte, je vermijdt een aantal mensen uit de 'scene' of je gaat op zoek naar een nieuwe tijdsinvulling,... Deze fase wordt dikwijls gekenmerkt door 'vallen en opstaan'.
• Als er voldoende succeservaringen zijn, dan volgt de 'bestendigingsfase'. De nieuwe gewoontes worden 'eigen gemaakt', het begint meer 'vanzelf te gaan'.
• Tijdens alle fases is er een 'terugval' mogelijk, je hervalt in je oude gewoontes. Ofwel langdurig, d.w.z. je gaat eigenlijk terug naar de 'voorbeschouwingsfase'. Ofwel herpak je je vrij vlug, waarbij de cirkel zeer snel terug doorlopen wordt.
• Als de nieuwe gewoontes helemaal 'eigen worden' en er is geen ernstige psychische of lichamelijke verslaving, dan kan de cirkel verlaten worden. Je vindt een nieuw evenwicht.